Cele lekcji

Uczniowie rozumieją zasady dotyczące nazw ulic pojawiające się w historii rozwoju Warszawy.
• Uczniowie potrafią określić typy znaczeniowe nazw ulic, wskazać ich pochodzenie i czas powstania.
• Uczniowie rozumieją znaczenie nazw miejskich Warszawy oraz potrzebę objęcia ich należytą
ochroną i opieką.

Przebieg zajęć

1. WPROWADZENIE PRZEZ NAUCZYCIELA W TEMAT ZAJĘĆ (6 minut)

 

O lekcji w plenerze można poinformować uczniów np. tydzień wcześniej. Z odpowiednim wyprzedzeniem należy również wybrać trasę wycieczki, tak aby dobrać ulice w sposób zróżnicowany w stosunku do ich nazw.

 

Na początku nauczyciel wyjaśnia podstawowe zasady dotyczące nazewnictwa miejskiego. Wskazuje na dwie podstawowe grupy – nazwy mające wartość realnoznaczeniową (pierwotne) i nieposiadające wartości realnoznaczeniowej (wtórne). Wspólnie z uczniami próbuje wymienić przykłady wszystkich
grup podanych w Bazie wiedzy dla prowadzącego zajęcia (punkt 1, a-f). W dalszej części podkreśla, że nazewnictwo to proces, który trwa na przestrzeni wieków i nadal ewoluuje.

2. ROZWINIĘCIE TEMATU ZAJĘĆ (30 minut)

Nauczyciel przedstawia typy znaczeniowe w polskim systemie nazewnictwa. Przedstawiając uczniom poszczególne pochodzenie nazw ulic, stara się włączać ich w odpowiedzi i ewentualnie korygować błędy. W dalszej części może zapisać typy znaczeniowe na tablicy bądź rozdać uczniom materiały przygotowane wcześniej. Na podstawie tego młodszym klasom proponuje ćwiczenie, aby każdy zapisał w zeszycie ulicę, na której mieszka i spróbował zakwalifikować pochodzenie jej nazwy. Ćwiczenie można kontynuować, prosząc o opisanie ulicy, na której mieszka wujek, babcia, kolega, etc. Starszych uczniów nauczyciel dzieli na kilka grup. Każda z grup, korzystając z przygotowanego wcześniej planu miasta, ma za zadanie wyszukać nazwy ulic należących do konkretnych grup znaczeniowych – np. grupa 1 nazwy ulic od nazw osobowych, grupa 2 topograficzne nazwy ulic, grupa 3 – pamiątkowe nazwy ulic, etc.

3. REKAPITULACJA (4 minuty)

Nauczyciel przypomina uczniom, że proces nazewnictwa miejskiego trwa nieprzerwanie od stuleci i cały czas ewoluuje. Wskazuje, że u podstawy sytemu nazewnictwa legła zasada motywacji realnoznaczeniowej, tj. ścisłego związku nazwy z obiektem (np. ul. Kościelna od znajdującego się kościoła). Podkreśla, że obecnie najwięcej nazw ulic jest z grupy nazw pamiątkowych, co może w przyszłości zaburzyć całość systemu. Nauczyciel tłumaczy uczniom, iż nazewnictwo miejskie jest ważnym świadkiem historii i elementem dziedzictwa kulturowego. Dokumentuje bowiem nie tylko dzieje miasta, lecz także równoległy rozwój miast w często bardzo różnych okresach historii. Podkreśla olbrzymią wartość edukacyjną i kulturową nazewnictwa miejskiego, które należy do niematerialnego dziedzictwa kulturowego i podlegać powinno ochronie prawnej jak zabytki materialne. Nauczyciel zwraca uwagę na potrzebę popularyzacji zagadnień związanych z ochroną nazewnictwa, jak również zapobieganie destrukcji systemu przez utrzymanie proporcjonalnej reprezentacji poszczególnych typów nazw.

4. ZADANIE PRACY DOMOWEJ (3 minuty)

Nauczyciel przekazuje uczniom pracę domową (do wyboru):
a) opisanie trasy spacerowej, która swoim szlakiem obejmie możliwe największą liczbę ulic z różnymi typami nazewnictwa,
b) wypracowanie nt. Zespołu Nazewnictwa Miejskiego Warszawy,
c) opisanie historii nazw ulic, które na przestrzeni lat zmieniły swoją nazwę bądź w ogóle przestały istnieć.

5. Galeria

Baza wiedzy

Literatura

1. Śladami nazw miejskich Warszawy. Z prac Zespołu Nazewnictwa Miejskiego Warszawy, Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, Warszawa 2012.
2. Dzieje Warszawy nazwami pisane, K. Handke, Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, Warszawa 2012.
3. Nazewnictwo miejskie Warszawy jako element społecznej przestrzeni miejskiej, pr. zbior. W serii Krajobraz warszawski, Warszawa 1994.

Przydatne linki

Katalog nazw obiektów miejskich
Wytyczne dotyczące zasad nadawania nazw
Ulice Warszawy
Mapy Warszawy

Do pobrania

Konspekt lekcji L13

Zobacz także

L03: Canaletto – malarz, który uchwycił Warszawę

O tym jak wielką wartość mają XVIII-wieczne malarskie dzieła Canaletto dla Warszawy niech świadczy fakt, że po zniszczeniach wojennych stały się podstawą odbudowy wielu ważnych budynków. Co

L22: Mirów, Dynasy, Norblin – co kryją warszawskie obco brzmiące nazwy

W czasie zajęć chcemy zwrócić uwagę uczniów na bogate wielokulturowe tradycje Warszawy. Przydatne do tego będą… nazwy ulic i rejonów naszego miasta. Zadaniem uczniów będzie rozszyfrowanie, co kryją

L01: Warszawa w powieści Lalka Bolesława Prusa

Powieść Bolesława Prusa „Lalka” należy do jednej z ważniejszych w kanonie polskiej literatury. Szczególnie interesujące jest to, że prezentuje ona szeroką panoramę społeczną Warszawy II połowy XIX wieku. Lekcja