Jest z drewna, ma jakieś 150 lat i może pomieścić wiele dobrego. Co to takiego, jakaś stara skrzynia na rodzinne pamiątki? Nie, to jeden z ostatnich drewnianych domów na warszawskiej Pradze, w którym schronienie znajdowały tak zwane dzieci ulicy. Wtajemniczeni nazywają go ogniskiem „Dziadka” Lisieckiego. Kim był ten „dziadek”, gdzie znajduje się ten wyjątkowy dom, w jakim jest stanie i co się mieści w nim obecnie? O tym opowiem w dzisiejszym filmie. Zapraszam. Projekt dofinansowany ze środków m.st. Warszawy – Stołecznego Konserwatora Zabytków.

Na warszawskiej Pradze stoi około pół tysiąca starych kamienic. Przetrwały II wojnę światową, a następnie, poza wyjątkami, kilkadziesiąt lat zaniedbań. Dziś budzą duże zainteresowanie nie tylko wśród miłośników historii Warszawy, ale i wśród deweloperów. O ich dziejach i architekturze można tworzyć wielkie opracowania, my dziś jedynie w skrócie postaramy się Państwu przybliżyć, skąd się wzięły i dlaczego z zewnątrz wyglądają tak, a nie inaczej. Projekt dofinansowany ze środków m.st. Warszawy – Stołecznego Konserwatora Zabytków.

Najbardziej charakterystyczna budowla warszawskiej Pragi? Pewnie jedno z czołowych miejsc w takim rankingu przypadłoby widocznej za moimi plecami katedrze św. Floriana. I nic dziwnego. Strzelista sylweta i czerwona cegła wyróżniają się na tle krajobrazu tej części Warszawy. Szanowni Państwo, dziś opowiemy sobie o katedrze świętych Michała Archanioła i Floriana Męczennika, czyli popularnym praskim „Florianie”. Z tą świątynią wiąże się wiele ciekawostek – jak choćby taka, że ten obiekt przypominający budowle wprost ze średniowiecza jest tak naprawdę młodszy niż sąsiadujący z nim 10-piętrowy blok… Projekt dofinansowany ze środków m.st. Warszawy – Stołecznego Konserwatora Zabytków.

Ten zwyczajny, przedszkolny plac zabaw u zbiegu ulic Jagiellońskiej i Kłopotowskiego skrywa niezwykłą tajemnicę. Niemal 70 lat temu stał tu budynek o wyjątkowej architekturze i olbrzymim znaczeniu dla lokalnej społeczności żydowskiej. Była to Wielka Synagoga Praska. Po wojnie znalazła się, co prawda, w opłakanym stanie, ale wg zachowanych dokumentów nadawała się do odbudowy. Myślano nawet o jej adaptacji na cele muzealne. Z niejasnych powodów została jednak rozebrana. Pozostało po niej jedynie metalowe ogrodzenie i pozostające w ziemi ceglane fundamenty. Zniknięcie synagogi w sposób symboliczny zamknęło historię niemal 200 lat obecności Żydów na warszawskiej Pradze. Nie oznacza to jednak, że po tej zróżnicowanej społeczności, której liczebność w historii sięgała od 20-40 procent mieszkańców Pragi, nie zostały żadne pamiątki. Wręcz odwrotnie. Są to zarówno drobne jak i wielkie ślady przypominające o tym, gdzie mieszkała, czym się zajmowała oraz co ją spotkało w czasie II wojny światowej. Kilka z tych miejsc odwiedzimy. Projekt dofinansowany ze środków m.st. Warszawy – Stołecznego Konserwatora Zabytków.

Szmulowizna to część Pragi, mogąca kojarzyć się, co oczywiste, ze Szmulem Zbytkowerem, żydowskim kupcem, który tu posiadał swój folwark i od którego imienia wzięła swoją nazwę; może się również kojarzyć z krajobrazem, w którym stare kamienice kontrastowo sąsiadują z blokami z epoki Gierka. Dla wielu symbolem tej części miasta będzie monumentalna Bazylika przy Kawęczyńskiej. Obraz ten byłby jednak niepełny, gdybyśmy zapomnieli o trwającej niemal 100 lat przemysłowej karierze tej części miasta. Dziś przejdziemy się po Szmulowiźnie w poszukiwaniu dawnych fabryk. Projekt dofinansowany ze środków m.st. Warszawy – Stołecznego Konserwatora Zabytków.

Kartki pocztowe, jako nowy sposób korespondencji, do masowego użycia weszły pod koniec XIX wieku. Sama nazwa w języku polskim przyjęła się w 1900 roku w wyniku plebiscytu, pozostawiając za sobą kilkaset innych propozycji, m.in. bezkopertkę, listówkę, pisankę, czy otwartkę. Jedną z form dekorowania pocztówek było umieszczanie na awersie wizerunków wybranych miejsc. Co przed 1939 rokiem było najczęstszym warszawskim motywem? Oczywiście Stare Miasto wraz z Traktem Królewskim. A czy przed wojną wydawano pocztówki z widokami warszawskiej Pragi? Okazuje się, że tak i wcale nie było ich mało. Sprawdźmy, jakie miejsca się na nich znalazły i jak te miejsca wyglądają dziś.

Podróżując po świecie natkniemy się na wiele pomników upamiętniających wydarzenia bądź osoby. Pochodzą z różnych okresów, mają różne formy i są bardzie lub mniej udane. Najczęściej nasz wzrok przykuwają te w formie posągu lub rzeźby. A jak sprawa wygląda na warszawskiej Pradze? Okazuje się, że w przestrzeni dzielnicy znajdziemy pomniki dwu- i kilkunastometrowe, pomniki wzbudzające zadumę oraz kontrowersje, a nawet puste po nich miejsca…

Pośród praskich ulic jest jedna, która budziła niechęć i politowanie, a później niekończący się zachwyt, o której śpiewali m.in. Jarema Stępowski i Krystyna Konarska, a Edward Dwurnik zadedykował jeden obraz z cyklu „Warszawa”. To ulica Targowa. Jej współczesny wygląd wywołuje zainteresowanie i dyskusje. Zaskakiwać może np. liczba przejeżdżających tędy samochodów, funkcjonujących banków oraz sąsiedztwo starych budynków i zupełnie nowej architektury. Zanim ulica Targowa nabrała znanego nam charakteru, przez 200 lat przechodziła niezwykłe przemiany. Jestem ciekaw, które z jej wcieleń najbardziej przypadanie Wam do gustu?

Jeśli jesteś w Warszawie i odwiedzasz tutejszy ogród zoologiczny, to koniecznie zajrzyj do sąsiedniego zabytkowego Parku Praskiego. Nigdy nie myślano o nim jak o kwintesencji elegancji i parkowej superlidze. Dziś jest trochę spokojniejszy, ale jeszcze przed wojną rozbrzmiewał muzyką, śmiechem i wrzaskami. Jednym zdaniem: trwała tu niemal permanentna, szalona impreza.

Jakie miejsca znajdują się w top 10 warszawskich atrakcji turystycznych? Mnie więcej możemy się domyślać. A gdyby w odwiedziny do nas przyjechała kuzynka z odległego miasta, to czy skorzystalibyśmy z oficjalnych tras, czy może zmodyfikowalibyśmy je o miejsca ważne/wartościowe dla nas samych – jak ulubiony pobliski sklep, kawiarnia, skwer, na którym spędzamy dużo czasu ze znajomymi ze szkoły albo mijany codziennie tajemniczy stary dom? Przeprowadźmy taki eksperyment z uczniami. Zwróćmy ich uwagę na wartość lokalnego dziedzictwa i jego krajobrazu kulturowego.

Jak zdefiniować zabytek? Czym on jest? W zrozumieniu tego hasła pomogą nam zapisy w odpowiedniej ustawie. W czasie zajęć będzie to punkt wyjścia do dyskusji z uczniami nad postrzeganiem warszawskich zabytków, do refleksji nad ich stanem zachowania, a także nad możliwościami jakie ma każdy z nas, aby włączyć się w działania służące ich ochronie. Finałem zajęć będzie praca badawcza nad konkretnym obiektem zabytkowym znajdującym się w najbliższej okolicy.

A gdyby tak pomniki zeszły z cokołów i opowiedziały nam swoją historię? Tak, tak. To możliwe z niniejszą lekcją. W jej trakcie uczniowie wcielają się w rolę pomników z Krakowskiego Przedmieścia – Kopernika, Poniatowskiego, Mickiewicza lub Zygmunta III Wazy – i przybliżają ich dzieje. Z jakiej okazji zostały postawione, kto był inicjatorem, w jakiej technice zostały wykonane, czy budziły emocje. I wiele innych. Posłuchajmy, co mówią pomniki…

Przez niemal dwa stulecia Warszawa była ważnym ośrodkiem przemysłowym. Tu produkowano samochody, motocykle, kosmetyki, meble, piwo i tysiące innych towarów. Pozostałością po tym okresie są liczne budynki pofabrycznych. Część z nich została uznana za zabytki. Gdzie one się znajdują? I co się z nimi dzieje obecnie? Ustalenie tego będzie zadaniem dla uczniów. To zarazem punkt wyjścia do refleksji nad potencjałem takich obiektów oraz ich współczesnym losem.

Jak sprawić aby nasze dzieci poznały rzemiosło oraz przekonać je do poszanowania rzeczy? Proponujemy spotkanie z lokalnym rzemieślnikiem. W czasie wizyty w warsztacie uczniowie będą nie tylko wsłuchiwać się w barwne historie ale i wpatrywać się wykonywane czynności – naprawę butów, parasolki, szycie czapki lub tworzenie biżuterii. Jednym z efektów spotkania będzie przygotowany przez każde z dzieci afisz reklamujący odwiedzony warsztat. A może innym efektem będzie pragnienie pracy w zawodzie rzemieślniczym?

W czasie zajęć chcemy zwrócić uwagę uczniów na bogate wielokulturowe tradycje Warszawy. Przydatne do tego będą… nazwy ulic i rejonów naszego miasta. Zadaniem uczniów będzie rozszyfrowanie, co kryją obco brzmiące nazwy takie jak Ulrychów, Szucha, Tylmana z Gameren, Dynasy i wiele innych. Będzie to dobry pretekst, aby zastanowić się, co było atrakcyjnego w Warszawie, że cudzoziemcy lub ich potomkowie wiązali z nią swój los. Jak się przyczyniali do rozwoju naszego miasta? A jak jest dziś?

Dostarcza wody pitnej, pływają po niej statki, na jej plaży można wylegiwać się w słońcu i pełni wiele innych funkcji – Wisła i jej rola w życiu warszawiaków jest tematem niniejszej lekcji. Aby dobrze zrozumieć ten temat skorzystamy z dzieł kultury. Razem z uczniami przeanalizujemy obrazy i fotografie. Na końcu zastanowimy się wspólnie na ile warszawska Wisła jest „moją Wisłą”…

Dom to miejsce przeznaczone do celów mieszkalnych. Jego konstrukcja na pierwszy rzut oka może wydawać się prosta. Tymczasem do opisu składających się na niego elementów można użyć setki określeń. Co to jest ościeżnica, wole oko, wspornik, balustrada? Czym się różni dom z XXI wieku od tego wybudowanego za czasów naszych pradziadków? Niniejsza lekcja ma służyć przybliżeniu uczniom właśnie tych interesujących zagadnień.

Zabytek? Zamek Królewski, Pałac w Wilanowie, Zamek krzyżacki w Malborku. Ale czy tylko tak spektakularne budowle zasługują na to miano? Okazuje się, że nie i mamy na to dowód. W trakcie dzisiejszych zajęć przekonamy uczniów, że czasem za zwykłymi budynkami mogą kryć się niezwykłe historie, a piękno może tkwić nawet w niepozornej drewnianej chałupie. Bo miano zabytku wcale nie zależy od liczby lat danego obiektu, ale od wartości historycznych, naukowych lub artystycznych jakie niesie dla społeczeństwa.

W Warszawie istnieje kilkadziesiąt parków. Mają różną genezę, atrakcje, wygląd. Ale jedno je łączy – ogromne znaczenie dla życia w mieście. Jak by się nam żyło, gdyby nagle zniknęły z mapy Warszawy?! Przykłady trzech z nich – Parku Praskiego, Ogrodu Saskiego i Pola Mokotowskiego – będą tematem niniejszej lekcji. W jej trakcie, poprzez quiz, uczniowie poznają historię i ciekawostki z nimi związane. Zachęcimy ich również do dyskusji nad rolą zielonych obszarów w mieście i nad znaczeniem jakie mają dla nich osobiście.

Ulica Marszałkowska, Brzozowa, Dolna, Targowa, Pawia – to zaledwie kilka nazw warszawskich ulic. Jest ich o wiele więcej. Jak się więc w tych nazwach nie pogubić? Czy nazwy ulic mają jakąś wartość, czy można je w jakiś sposób chronić? Proponujemy lekcję, która pozwoli uczniom zrozumieć zasady rządzące nazewnictwem miejskim, wskazać ich pochodzenie i czas powstania oraz znaczenie.

Warszawskie krzyże przydrożne lub podwórkowe kapliczki to nie tylko ważne symbole religii, ale również historyczne pamiątki oraz elementy naszego krajobrazu. Są ich setki. Niektóre otoczone opieką, inne znowuś zaniedbane. W trakcie niniejszej lekcji razem z uczniami zlokalizujemy niektóre z nich oraz spróbujemy dowiedzieć się, jaka kryje się za nimi historia.

W starych warszawskich kamienicach, pomimo działań wojennych, przetrwała duża ilość oryginalnego detalu architektonicznego. W czasie niniejszej lekcji uczniowie poznają najbardziej charakterystyczny i najlepiej zachowany z nich – czyli detal metalowy – balkony, bramy, odboje bramne, zdroje podwórkowe. Prócz zrozumienia czym jest detal, jak powstawał i czym się różnicował na przestrzeni dekad, uczestnikom lekcji zostanie przekazana wiedza na temat potrzeb objęcia go należytą ochroną.

Cmentarz Powązkowski ma długą i interesującą historię, a przede wszystkim znajdziemy tu mogiły postaci zasłużonych dla Warszawy, dla Polski, jak Reymont, Starzyński, Ordonówna, Niemen. Jest jeszcze aspekt architektury samych grobowców – niektóre z nich to prawdziwe dzieła sztuki autorstwa znakomitych architektów takich jak Marconi lub Dziekoński. To wszystko sprawia, że nekropolia na Powązkach należy do najsłynniejszych i najważniejszych w naszym kraju. Razem z uczniami spróbujemy lepiej poznać to wyjątkowe miejsce.

Sport to jedna z najpopularniejszych form spędzania czasu. Tak jest dziś, tak było również dawniej. Na terenie Warszawy funkcjonują sportowe kluby o wieloletnich tradycjach. Mają swoje stadiony, budynki, znakomitych reprezentantów, oraz ogromne zbiory pamiątek. Po innych, tych nieistniejących klubach, pozostały jedynie informacje w archiwalnych gazetach oraz zdjęcia. Razem z uczniami prześledzimy historię najważniejszych warszawskich klubów i towarzystw sportowych, spróbujemy również zlokalizować zachowane do naszych czasów miejsca z nimi związane.

Sport to jedna z najpopularniejszych form spędzania czasu. Tak jest dziś, tak było również dawniej. Na terenie Warszawy funkcjonują sportowe kluby o wieloletnich tradycjach. Mają swoje stadiony, budynki, znakomitych reprezentantów, oraz ogromne zbiory pamiątek. Po innych, tych nieistniejących klubach, pozostały jedynie informacje w archiwalnych gazetach oraz zdjęcia. Razem z uczniami prześledzimy historię najważniejszych warszawskich klubów i towarzystw sportowych, spróbujemy również zlokalizować zachowane do naszych czasów miejsca z nimi związane.

Symbole to pojęcia, przedmioty, znaki itp. mające jedno znaczenie dosłowne i większą liczbę znaczeń ukrytych. Co nam przychodzi do głowy, gdy myślimy o symbolu Warszawy? Ale nie tylko oficjalne i historyczne symbole naszego miasta będą tematem niniejszej lekcji. Wspólnie z uczniami zastanowimy się czy pojawiły się jakieś nowe propozycje, które mają szansę zyskać to miano.

O tym jak wielką wartość mają XVIII-wieczne malarskie dzieła Canaletto dla Warszawy niech świadczy fakt, że po zniszczeniach wojennych stały się podstawą odbudowy wielu ważnych budynków. Co wiemy o samym mistrzu? Skąd pochodził? Co możemy dostrzec na jego słynnych wedutach? Jak zaprezentowane jest życie na warszawskich ulicach? Nad tym będziemy zastanawiać się wraz z uczniami w czasie niniejszej lekcji. Chętnych będziemy prosić o wykonanie zdjęcia odpowiadającego kadrowi jednej z wedut – zobaczymy jak bardzo zmieniła się Warszawa przez te 250 lat.

Stary samochód, ważny budynek, interesujący obraz, a może odnaleziony skarb monet – w trakcie lekcji uczniowie poznają różne odmiany zabytków oraz co oznacza samo słowo. Prowadzący zajęcia tłumaczy także znaczenie jakie mają zabytki dla społeczeństwa. Podpowiada również, jak reagować, gdy takie obiekty albo budowle dotyka jakieś zagrożenie.

Tematem zajęć będzie folklor. Dzięki m.in. prezentacji zdjęć, przedmiotów, utworów muzycznych uczniowie dowiadują się o różnych jego formach, jak architektura, sztuka, muzyka, legendy i tradycje. Będą zachęceni do podzielenia się swoim doświadczeniem – czy zetknęli się z jakimiś jego odmianami oraz jaką w tym rolę odegrali nasi rodzice i dziadkowie.